Podstawowe wady kończyn dolnych u dzieci

Wady kończyn dolnych u dzieci – co to takiego? Jak im zapobiegać?

Wady kończyn dolnych zaliczane są do grupy zaburzeń występujących zazwyczaj u dzieci. Odnoszą się do stóp oraz kolan, a przyczyny ich powstawania mogą być wrodzone, jak również nabyte. Bagatelizowane zaburzenia w obrębie kończyn dolnych u dzieci mogą w znacznym stopniu wpływać na postawę, negatywnie wpływać na statykę oraz pogarszać sprawność fizyczną młodego człowieka. 

Nieprawidłowości w budowie czy ułożeniu stóp czy kolan to najczęściej spotykane schorzenie ortopedyczne wieku dziecięcego. W ostatnich latach obserwuje się znaczny wzrost problemów ortopedycznych, które związane są ze zmianą trybu życia najmłodszych. Brak ruchu, otyłość oraz złe nawyki podczas siedzenia czy chodzenia przyczyniają się do powstawania zaburzeń w obrębie kończyn dolnych.  

Statystyki są alarmujące – nawet 80% dzieci ma dysfunkcję narządu ruchu, jednakże nie każde odchylenie od normy jest początkiem nieprawidłowości. Wraz ze wzrostem oraz rozwojem dziecka kształtują się stopy i kolana, wobec tego przejściowo może pojawić się ich koślawość. W takiej sytuacji należy uważnie obserwować, czy wada się cofa lub pogłębia i czy potrzebna będzie wizyta u specjalisty.

Zmiany fizjologiczne w budowie ciała dziecka – na co zwrócić uwagę?

Zmiany fizjologiczne u dziecka:

• kolana przybierają kształt litery O – kiedy każesz dziecku stanąć prosto oraz złączyć stopy, między kolanami zobaczysz sporą szparę (wada na ogół znika sama, gdy dziecko skończy 2 lata),
• kolana przybierają ułożenie przypominające literę X – kiedy dziecko stanie na baczność, kolana ocierają się o siebie, a między kostkami stóp jest przerwa.  Nie powinna ona jednak przekraczać 4 cm (wada uwidacznia się około 3-4 roku życia i powinna zaniknąć do 6 – 8 urodzin),
• płaskostopie – to złudne wrażenie, gdyż mięśnie dziecka nie są dostatecznie rozwinięte, a stopy muszą dźwigać spory ciężar. U dziecka łuk podłużny stopy przykrywa gruba poduszeczka tłuszczowa, która daje obraz płaskostopia. Około 4. roku życia poduszeczka tłuszczowa zanika i możemy wtedy zaobserwować prawidłowo wyżłobioną stopę. 

Często bywa tak, że wady kończyn dolnych diagnozowane są w gabinecie lekarskim zbyt późno, dlatego tak istotne jest, aby rodzic wiedział na co zwrócić uwagę i zareagował w odpowiednim czasie, udając się na wizytę u specjalisty.

Jak samemu zdiagnozować wady kończyn dolnych?

Czy to w ogóle możliwe? Okazuje się, że samodzielną, wstępną diagnozę można postawić już w domu. To proste!

Dziecko powinno stać tyłem do osoby badającej, stopy powinny być bose, a spodenki najlepiej zdjęte. Obserwacje rozpoczynamy od stóp i kierujemy wzrok ku górze.

Sprawdzamy czy:

• stopy przylegają do podłoża całą swoją powierzchnią,
• przebieg ścięgna Achillesa przybiera formę łuku,
• pięty uciekają do środka albo za zewnątrz,
• kostki nie łączą się i są oddalone od siebie (powyżej 4 cm)
• kolana albo są wygięte na zewnątrz albo znacznie nachodzą na siebie.

Pamiętajmy, iż wczesne wykrycie wad kończyn dolnych pozwala na bardziej skuteczne leczenie!

Najczęstsze wady kończyn dolnych:

• Kolana koślawe – kolana kierują się do wewnątrz, natomiast podudzia oraz kostki są nadmiernie od siebie oddalone i odbiegają od osi środkowej ciała. Do 8. roku życia jest to zmiana fizjologiczna, aczkolwiek problem pojawia się wtedy, kiedy wada znacznie się pogłębia lub nie zanika po ukończeniu wspomnianego wieku przez dziecko. 

Proces leczenia nieprawidłowości polega na włączeniu rehabilitacji oraz ćwiczeniach korekcyjnych. Bardzo pożądane jest, aby dziecko siadało po turecku w tak zwanej pozycji „na kokardkę”.

• Kolana szpotawe –  zaburzenie charakteryzuje się sporą szczeliną między kolanami, występuje przeprost w kolanach, a stopy ustawione są do wewnątrz. Do 2. roku jest to fizjologiczna zmiana, lecz w późniejszym okresie należy zgłosić się do lekarza.

Proces leczenia obejmuje terapię manualną, masaż, kinesiotaping a także zastosowanie sprzętu ortopedycznego.

• Płaskostopie – obniżenie łuku podłużnego stopy w następstwie niewydolności mięśni, które odpowiadają za unoszenie tego łuku. Do 3-4. roku życia jest to fizjologiczna zmiana, następnie powinna zanikać, jeżeli to nie nastąpi mamy do czynienia z przetrwałą stopą płaską. 

Proces leczenia wady rozpoczyna się od ćwiczeń wzmacniających osłabionych mięśni, jak i poprawiających sprawność stóp.

• Stopa płasko-koślawa – obniżenie łuku podłużnego stopy z jednoczesnym odchyleniem pięty na zewnątrz. Występuje w wyniku przeciążenia stopy, a także z niewydolności układu mięśniowo-więzadłowego. Nawet do 10. roku życia jest to fizjologiczna zmiana, lecz trzeba ją kontrolować. 

Proces leczenia rozpoczyna się od zastosowania wkładek ortopedycznych, jak również włączenia ćwiczeń korekcyjnych.

Podsumowując, najistotniejszym elementem jest wizyta u specjalisty w odpowiednim czasie (uwzględniając moment fizjologicznych zmian). Warto samemu regularnie dokonywać oględzin dziecka i weryfikować ewentualne nieprawidłowości. Jeśli coś nas zaniepokoi najlepiej skonsultować to ze specjalistą, który zasugeruje dalsze kroki.

mgr fizjoterapii
Barbara Górka